Πολλοί καταναλωτές εκφράζοντας την ανησυχία τους για τη σχέση τους με το καινούριο νόμισμα εκφέρουν διάφορες απόψεις όπως «δεν καταλαβαίνουν πώς χάνεται από τα χέρια τους», «νομίζουν ότι οι μικρές υποδιαιρέσεις είναι περισσότερο χάσιμο χρόνου και κόπος στη χρήση τους», «δεν μπορούν να υπολογίσουν με ακρίβεια τα έσοδα και τα έξοδά τους» και «πολλές φορές δεν αντιλαμβάνονται αν έχει ανατιμηθεί κάποιο προϊόν και πόσο». Όλα αυτά με μία αίσθηση παλιμπαιδισμού, όπου άνθρωποι κάποιας ηλικίας μπαίνουν στη διαδικασία να μετράνε «δεκάρες» ως άρτι αφιχθέντες από τα κάλαντα, δημιουργούν ένα κλίμα που εντείνει τη δυσπιστία γύρο από το ενιαίο νόμισμα που φαίνεται να διευκολύνει περισσότερο τους εμπόρους και κυρίως όσους έχουν διαθέσεις να κάνουν εισαγωγές.

Η γκρίνια όμως φαίνεται να επεκτείνεται και στους εμπόρους- καταστηματάρχες των οποίων η δραστηριότητα εντοπίζεται στη τοπική αγορά. Αυτοί οι έμποροι λοιπόν περιγράφουν μια εικόνα επιφυλακτικού Έλληνα καταναλωτή, κουμπωμένου, που κρατάει πεισματικά τα χρήματά του για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ξοδεύοντας μόνο τα απαραίτητα σε καθημερινή βάση και μετά στις σημαντικές εμπορικές σαιζόν όπως Πάσχα, Χριστούγεννα, Εκπτώσεις πέφτουν σαν ακρίδες όλοι μαζί στην αγορά να καταναλώσουν τα πάντα, ακόμη κι αυτά που θεωρούσαν πριν απαγορευμένα για το πορτοφόλι τους.

Τι είναι το χρήμα; Είναι η ακριβής ερώτηση. Και μάλιστα το χρήμα που βρίσκεται στη τσέπη. Πως γινόταν κάποτε αυτή η κίνηση, που μπαίνει το χέρι στη τσέπη πιάνει ένα ποσό και πληρώνει και μετά μια αντίστροφη κίνηση πετούσε τα ρέστα στη τσέπη;

Θα φέρω κάποια παραδείγματα για να δούμε με πόση φυσικότητα πληρώναμε κάποτε και ο τρόπος που κάναμε ακόμα την κίνηση κάπου έδειχνε και το χαρακτήρα μας και πως τώρα έχουμε μετατραπεί σε μύωπες λογιστές του παλιού καιρού που προκειμένου να συμφωνήσουν τα βιβλία τους μετρούν με επιμέλεια και τις δεκάρες.

Το φρέντο σε ένα καφέ πλησίαζε το χιλιάρικο σε δραχμές. Μάλιστα ποιος δεν έχει σχολιάσει πως μία κουταλιά καφέ, λίγη ζάχαρη άντε και μία κουταλιά κρέμα γάλακτος φθάνουν στις 1000 δρχ. Βγάζαμε λοιπόν το χαρτονόμισμα των 1000 δρχ. και αν υπήρχαν και ρέστα γύρω στις 100 δρχ. τις αφήναμε πουρμπουάρ «για να μην κουδουνίζουν τα ψιλά στη τσέπη». Θεωρούσαμε τα ψιλά ως ένδειξη φτώχιας, τσιγκουνιάς και γρουσουζιάς. (Αν και στις μέρες μας το φενγκ σούι υποστηρίζει ότι τα «καμπανάκια» διώχνουν τα κακά πνεύματα από το χώρο που ζούμε). Θα συνεχίσω με τον καφέ και δεν θα επεκταθώ σε άλλα προϊόντα. Πολύ σπάνια κάποιος πλήρωσε το καφέ του δίνοντας 10 μεταλλικά κατοστάρικα. Αυτό που θέλω να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι ο Έλληνας στο μυαλό του θεωρούσε τα κέρματα μικροποσά που επιστρέφονται σαν ρέστα για να συμπληρωθεί η ακριβής τυπική τιμή ενός προϊόντος. Τώρα τα κέρματα έχουν αξία, διότι 3 Ευρώ, τρία κέρματα δηλαδή, πληρώνουν τον καφέ και μπορεί να παίρνουμε και κάποιες «δεκάρες» ρέστα – τα οποία αφήνουμε πάλι πουρμπουάρ. Θα μπορούσαν όμως 3 κατοστάρικα να πληρώσουν ένα καφέ πέρυσι; Όχι βέβαια. Ουσιαστικά το πρόβλημα είναι ζήτημα εγκεφαλικών λειτουργιών. Οι πληρωμές ήταν ένα θέμα που είχε περάσει από το συνειδητό στις αυτοματοποιημένες λειτουργίες του μυαλού μας και τότε με τις δραχμές και τώρα με το Ευρώ, μόνο οι ταμίες των εκάστοτε θυρίδων μετρούσαν ενσυνείδητα το χρήμα, μόνο την ημέρα της πληρωμής εμείς μετρούσαμε αν πήραμε τα ίδια και με τον προηγούμενο μήνα και μετά τα ξοδεύαμε με το γνωστό αυτοματοποιημένο τρόπο.

Θα πάω σε ένα άλλο σημαντικό παράγοντα της καθημερινής μας ζωής που πάλι τον υπολογίζουμε με αυτοματοποιημένο τρόπο: το χρόνο. Ας πούμε λοιπόν ότι η ΕΟΚ μας υποχρεώνει να χωρίσουμε το 24ωρο σε 34,75 ώρες. Τότε κάθε μία από τις 34 ώρες θα έχει 41,43 λεπτά και θα υπάρχει και μία 35η ώρα που θα έχει 31 λεπτά περίπου. Θα είναι δηλαδή μικρότερη από τις άλλες. Τώρα τίθεται το ερώτημα θα υπάρχει και μία ώρα μικρότερη; Καλά δεν είναι παράλογο αυτό; Να σας πω. Ξέρετε ότι ένα λεπτό είναι 3 δρχ. ενώ δύο λεπτά είναι 7 δρχ.; Αυτό είναι παράλογο ή είναι μία μορφή λογιστικού συμψηφισμού που δείχνει αμελητέα;

Και τώρα το σημαντικότερο σημείο αυτού του παραδείγματος. Αν σας ρωτήσω ότι με την καινούρια μέτρηση η ώρα είναι 27 και μισή μπορείτε να μου πείτε σε ποια ώρα αντιστοιχεί; Και ή απάντηση είναι 7 παρά ένα λεπτό το απόγευμα. Και αυτό για να το επαληθεύσετε θα καταλάβετε ότι χρειάζεται να περάσει πολύ ώρα υπολογισμών. Παρεμπιπτόντως σκεφθείτε ότι ακόμη δεν έχουμε συνηθίσει να λέμε την ώρα ψηφιακά δηλαδή το 7 παρά ένα λεπτό να το πούμε 18 και 59 και εξακολουθούμε να το εκφράζουμε με τον τρόπο που μάθαμε με τα πρώτα αναλογικά μας ρολόγια.

Έστω κι αν στο παράδειγμά μας χρησιμοποιήσουμε μία πιο πρακτική μέτρηση βασισμένη στο δεκαδικό σύστημα και όχι στο εξαδικό που είναι χωρισμένο το 24ωρο πάλι θα δούμε ότι οι συγκρίσεις απαιτούν χρόνο και πολύπλοκες πράξεις. Ας υποθέσουμε ότι χωρίζουμε το 24ωρο σε 100 ώρες με 100 λεπτά η κάθε μία και 100 δευτερόλεπτα το κάθε λεπτό. Χρησιμοποιώ μικρές ώρες που ταιριάζουν καλύτερα στο αγχωτικό μοντέλο ζωής μας όπου όλα είναι βιαστικά και πρέπει να γίνονται σε σύντομο χρόνο. Όταν λοιπόν η ώρα είναι 64 σημαίνει ότι είναι 3 και 21 λεπτά το μεσημέρι δηλαδή 15 και 21.

Ξέρω ότι είναι δύσκολο να το συνηθίσει το μυαλό μας, ξέρω ότι μ’ όλους αυτούς τους υπολογισμούς σκεφτήκατε πολλές φορές ως εδώ να παρατήσετε αυτό το κείμενο, αλλά ουσιαστικά αυτό δείχνει ότι η αλλαγή αυτή μας έκανε ένα γεγονός εύκολο και προφανές όπως είναι η καθημερινή χρήση του χρήματος σε γεγονός πολύπλοκο, γεμάτο υπολογισμούς και φυσικά αντικείμενο εκμετάλλευσης από τομείς που παραμένουν «αφύλακτοι» από το επίσημο κράτος.

THEODOROS PRITZIS ΙΑΤΡΙΚΗ Άλλα άρθρα του