...και η Τέχνη ως φαρμακευτική αγωγή

Επειδή νομίζω ότι η αλλοτρίωση του ανθρώπου και το ποιος είναι ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ της Τέχνης στο πλαίσιο της αλλοτρίωσης, είναι ένα θέμα που ενδιαφέρει πολλούς, το τοποθετώ εδώ, ξεκινώντας με μια αυθόρμητη ΕΙΣΑΓΩΓΗ:

Κάθε βήμα της ανθρωπότητας προέρχεται από την αλλοτρίωση της προηγούμενης εποχής, ως προηγούμενης «φουρνιάς» ανθρώπων δηλαδή. Για να προκύψει ο άνθρωπος της εποχής του σιδήρου π.χ. αλλοτριώθηκε ο άνθρωπος της προηγούμενης εποχής, της λίθινης. Ο άνθρωπος της βιομηχανικής εποχής προέκυψε μετά την αλλοτρίωση του δουλοπάροικου. Ο σημερινός άνθρωπος είναι ο αλλοτριωμένος άνθρωπος της βιομηχανικής εποχής, που οδεύει προς μια νέα εποχή η οποία θα ονομαστεί με ακρίβεια όταν εγκατασταθεί πλήρως.

Σήμερα, ζούμε σε ένα μεταβατικό στάδιο, όπου δεν υπάρχει πλήρης αλλοτρίωση όλων των ανθρώπων. Άλλωστε, δεν είναι δυνατό να γίνεται ταυτόχρονα αλλοτρίωση ολόκληρου του πληθυσμού της γης. Ακόμα υπάρχουν άνθρωποι που ζουν σε άλλες εποχές, σε μερικούς ξεχασμένους τόπους μακριά από τον σύγχρονο πολιτισμό μας, άνθρωποι που ζουν -ακόμα!- στην εποχή του σιδήρου.

Τι σημαίνει λοιπόν αλλοτρίωση και πόσο είναι αναγκαία (αναγκαίο κακό, ανάγκα και θεοί πείθονται, κλπ) για την εξέλιξη και την πρόοδο της ανθρωπότητας;

Γιατί πολλοί αντιδρούν στην ιδέα της αλλοτρίωσης ενώ -μάλλον- αγνοούν ότι είναι ήδη αλλοτριωμένοι;

Γιατί πολλοί επιζητούν την πρόοδο χωρίς όρους, αγνοώντας -ηθελημένα ή όχι- ότι αυτό σημαίνει την αλλοτρίωσή τους;

Ο άνθρωπος αλλοτριώνεται από επιλογή, από επιβολή, από ανάγκη ή κατά τύχη;

Η αλλοτρίωση -η αναγκαιότητά της- είναι κάτι το απαραίτητο για την πρόοδο;

Είναι πρόοδος;;;

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από σημεία αναφοράς, από «σταθερές», έχει ανάγκη να αναφέρεται κάπου ώστε να (νομίζει ότι) έχει σιγουριά για την ύπαρξή του. Να βεβαιώνεται ότι υπάρχει. Σε ατομικό επίπεδο, τη σιγουριά αυτή τη δίνουν τα πράγματα και οι ιδέες, αυτά που κατέχει, τα υλικά ή πνευματικά αγαθά. Σε συλλογικό επίπεδο, η σιγουριά έρχεται από τη συλλογική μνήμη, δηλαδή τις αναφορές σε ιστορικά γεγονότα και τις επετείους αυτών των γεγονότων, στα σύμβολα του έθνους και της θρησκείας. Γαντζώνεται από ό,τι μπορεί και του είναι πρόσφορο, ώστε να διατηρεί την ψευδαίσθηση του αναλλοίωτου, του αμετάβλητου της «ανθρωπιάς» του.

Πώς είναι όμως δυνατό να αλλάζουν όλα γύρω του και ο άνθρωπος να παραμένει ο ίδιος;

Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να προοδεύει, με την ακριβή σημασία της λέξης. Προοδεύω = οδεύω εμπρός. Προχωρεί επί χιλιάδες χρόνια και ακόμα δεν έχει αντιληφθεί ότι και ο ίδιος αποτελεί τμήμα αυτής της προόδου.

Τα τελευταία πενήντα χρόνια περίπου, η πρόοδος του ανθρώπου κινείται με ρυθμούς έκρηξης. Αυτό τον έχει οδηγήσει σε μια σχιζοφρενική κατάσταση. Η παρελθούσα εποχή είναι πολύ κοντινή με τη μέλλουσα, το παρόν γίνεται παρελθόν προτού ωριμάσει και κατασταλάξει στον εγκέφαλό του -στην ψυχή του. Το μέλλον γίνεται παρόν σε χρόνο μηδέν, βομβαρδίζεται από νέες παραστάσεις, καινούργιες εικόνες έρχονται να καταλάβουν τη θέση των παλιών, πριν αυτές προλάβουν καλά καλά να παλιώσουν.

Ο σημερινός άνθρωπος ΖΕΙ την αλλοτρίωσή του. Αντιλαμβάνεται ότι δεν ανήκει στον εαυτό του, ότι είναι απολύτως ασταθής ως ύπαρξη και αυτό τον τρομάζει. Όσο πάμε προς τα πίσω, πριν πολλά χρόνια, περνούσαν αρκετές γενιές μέχρι να συντελεσθεί αυτό το μυστήριο -της αλλοτρίωσης. Σήμερα, μια γενιά είναι υπεραρκετή για να υποστεί τις συνεχείς πιέσεις που απαιτούνται ώστε να ενταχθεί, να μεταλλαχθεί, στο νέο μοντέλο ανθρώπου. Ενώ, παλαιότερα, περνούσαν πολλές εποχές πριν σχηματισθεί το (κάθε) νέο ανθρώπινο μοντέλο, η εποχή μας έχει το προνόμιο να παράγει, να συνθέτει και να συντηρεί πολλά μοντέλα ταυτόχρονα, που εναλλάσσονται βίαια και αλληλλοεπικαλύπτονται χωρίς κάποιο σταθερό ρυθμό, ούτε καν την υποψία ρυθμού. Ποιο είναι το τελικό μοντέλο του ανθρώπου, το οποίο θα επικρατήσει, δεν είναι δυνατόν ακόμα να προβλεφθεί, μια και οι εναλλαγές του είναι διαρκείς και απρόβλεπτες.

Υπάρχει και το περιβάλλον με τις διάφορες αναφορές σε παραδείγματα ζωής, η οποία ακόμα συντηρείται σε κάποιους θύλακες αναλλοίωτη, και αυτό αυξάνει το χάος στη σκέψη του. Κάνει συγκρίσεις, διακρίσεις, προσπαθεί να βρει, αναρωτιέται για το «καλύτερο» χωρίς αποτέλεσμα. Επειδή το «καλύτερο» πλέον δεν υπάρχει. Υπάρχει μονάχα το «διαφορετικό». Η διαρκής, μέχρι σήμερα, πάλη μεταξύ «καλού» και «κακού» τείνει να εκλείψει, και ο άνθρωπος είναι μετέωρος χωρίς τους -βολικούς- δυϊσμούς, που τον βοηθούσαν ως τώρα να ισορροπεί. Σήμερα, όλα είναι καλό: Και το «καλό» είναι καλό, αλλά και το «κακό» είναι καλό, ή το αντίθετο, όλα είναι «κακό» δηλαδή.

Η συμμετοχή του πλανήτη σε αυτό το παιχνίδι είναι άνιση. Άλλες χώρες είναι καλά προγυμνασμένες ώστε να το παίζουν αποδοτικά, άλλες μετέχουν για τα καλά και έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν τους κανόνες του, ενώ άλλες (οι περισσότερες) καλούνται να γίνουν πρωταθλήτριες μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Η ανισότητα αυτή εντείνει το παράδοξο του προβληματισμού των προωθημένων περί του αν και πόσο «σωστή» είναι η θέση τους έναντι των άλλων, οι οποίοι αποτελούν τους ουραγούς.

Οι συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες και οδηγούν σε οπισθοχωρήσεις. Ίσως να είναι χρήσιμες αυτές οι οπισθοχωρήσεις, ως σύνδεσμοι με το εγγύς παρελθόν, σαν ένα φρενάρισμα απαραίτητο ώστε να προλάβουν και οι άλλοι, να υπάρξει χρόνος δηλαδή και για τους καθυστερημένους να φτάσουν σε παρόμοιο επίπεδο γνώσης και προόδου. Οι ουραγοί, από την πλευρά τους, δυσκολεύονται -και δικαίως- να αντιληφθούν τη χρησιμότητα της προώθησής τους με τους ξέφρενους ρυθμούς που απαιτεί η σύγχρονη πρόοδος.

Έτσι, συμβαίνουν πολλά παράδοξα. Πόλεμοι αιματηροί (με πραγματικά ή οικονομικά όπλα), διάφορες μορφές εκβιασμών και ωμής βίας, είναι τα μέσα με τα οποία οι προωθημένοι προσπαθούν να εξωθήσουν τους άλλους να αυξήσουν το ρυθμό επιτάχυνσής τους προς ό,τι σημαίνει «πρόοδος» για αυτούς.

Εδώ τίθενται πολλά ερωτηματικά: Τι σημαίνει πρόοδος; Πόσο είναι αναγκαίος ο ταχύς ρυθμός; Πού οδηγεί η παράκρουση του σημερινού πολιτισμού;

Ένα είναι γνωστό μονάχα. Όποιοι ξεφεύγουν από το κοπάδι, τους τρώει ο λύκος. Θα μπορούσε λοιπόν να φωνάξει κάποιος:

ΚΑΘΗΚΙΑ!!! ΓΡΗΓΟΡΑ ΣΤΙΣ ΣΠΗΛΙΕΣ ΣΑΣ!!!

...και... δε με νοιάζει τι έχουν γράψει οι σοφοί... θα ήθελα να εκφραστούν ατομικές γνώμες και απόψεις... με δεδομένο ότι όσα μελετούμε γίνονται κτήμα μας...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεν έχω λύσει καμιά από τις απορίες που εξέφρασα, για τούτο ζητώ να συζητηθούν.

Μετά την ΕΙΣΑΓΩΓΗ αυτή, ας προχωρήσουμε όλοι μαζί στο δεύτερο σκέλος του τίτλου, δηλαδή, το αν η Τέχνη σώζει...

Ροδιά Μαρίνου ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ (ελευθερος επαγγελματίας)