ΝΥΓΜΑ #23 - Νοέμβριος 1996

 

 

Επιστήμη και Πολιτική

Αν αναρωτιόμασταν ποια είναι η σχέση μεταξύ της επιστήμης και της πολιτικής θα διαπιστώναμε απλά πώς δεν υπάρχει ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους. Κι όμως, η επιστήμη είναι μια από τις λίγες εξαιρετικά επιτυχείς προσπάθειες στην επίλυση προβλημάτων, και απ’ αυτήν την άποψη ίσως αξίζει τον κόπο να εξετάσουμε αν κάποιοι από τους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί στην επιστήμη θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμοι και στην αντιμετώπιση άλλων προβλημάτων.

Ένας απ’ αυτούς τους τρόπους συμπεριφοράς είναι να προσπαθείς να καταλάβεις τις πραγματικές αιτίες των πραγμάτων και να μην περιορίζεσαι στο πώς φαίνεται κάτι ή τι λέει ο κόσμος γι’ αυτό. Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι εκείνη στην οποία βασίζεται η πολιτική προπαγάνδα και αντιπροπαγάνδα.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της επιστημονικής συμπεριφοράς είναι ότι δεν ξέρεις τις απαντήσεις στις περισσότερες ερωτήσεις. Δεν είναι όμως ντροπή να μην ξέρεις την απάντηση. Κάποιος που απλά λέει πώς ξέρει την απάντηση δεν είναι απαραίτητα πιο έξυπνος από εκείνον που παραδέχεται ότι δεν ξέρει. Ο καλύτερος τρόπος να καταλήξεις στην σωστή απάντηση, γενικά, είναι να ξεκινήσεις παραδεχόμενος πως δεν ξέρεις. Δυστυχώς, η πολιτική συμπεριφορά γύρω μας σήμερα απέχει αρκετά από αυτό το πρότυπο. Αν ένας πολιτικός έλεγε πώς δε γνωρίζει κάποια απάντηση θα ήταν αποτυχημένος. Γι’ αυτό, ίσως να ήταν ανανεωτικό να αναπτυχθεί αυτού του είδους η συμπεριφορά λίγο περισσότερο μέσω της διδασκαλίας της επιστήμης. Ο σκοπός της διδασκαλίας της επιστήμης δεν είναι μόνο να παράγει μηχανικούς, αλλά να μάθουμε να αναζητάμε αποδείξεις, να διακρίνουμε το σωστό από το λάθος και να συνειδητοποιήσουμε πόση υποκρισία υπάρχει στον κόσμο.

Η επιστημονική προσπάθεια περιλαμβάνει μεγάλη εμπειρία από αισθήματα άγνοιας, αμφιβολίας και αβεβαιότητας. Αυτή η εμπειρία έχει μεγάλη σημασία. Για να πάμε μπροστά πρέπει να αναγνωρίσουμε την τεράστια σημασία που έχει να παραδέχεσαι την άγνοιά σου και να επιτρέπεις την αμφιβολία. Είναι τελείως συνεπές να ζεις και να μην ξέρεις. Η αμφισβήτηση και η συζήτηση είναι απαραίτητες για να εισχωρήσουμε στο άγνωστο. Για να λύσουμε ένα πρόβλημα που δεν το έχουμε λύσει ποτέ ως τώρα πρέπει να αφήσουμε την πόρτα προς το άγνωστο μισάνοιχτη.

Οποιαδήποτε πρόοδος είναι δυνατή μόνο όταν το πολιτικό κλίμα επιτρέπει την εξερεύνηση δυνατοτήτων τις οποίες δεν εγκρίνει η κυβερνούσα αρχή. Εδώ υπάρχει μια αναλογία μεταξύ επιστήμης και πολιτικής: Η διστακτική και αβέβαιη εξέλιξη προς τη δημοκρατία είναι ανάλογη της αβέβαιης ανάπτυξης της επιστήμης. Και στις δυο περιπτώσεις, δεν ξέρουμε που πάμε ή αν είναι σωστό αυτό που κάνουμε, αλλά όσο είμαστε πρόθυμοι να μεταβάλλουμε τις απόψεις μας καθώς συγκεντρώνουμε νέες εμπειρίες, θα πάμε μπροστά. Σ’ αυτήν την αρχή βασίζεται τόσο το δημοκρατικό πολίτευμα όσο και η επιστημονική μέθοδος. Να νομίζεις πώς μπορείς να δώσεις μια απάντηση τώρα για πάντα είναι ανοησία. Να μη θέλεις να ακούσεις συζήτηση ή κριτική ούτε να μάθεις από τις απόψεις άλλων είναι τυφλή ανοησία, η αντίθεση της επιστήμης και της δημοκρατίας. Η δημοκρατία, όπως και η καλή επιστήμη, προσφέρει την ευελιξία να λύνουμε προβλήματα παραδεχόμενοι τα λάθη μας και δρώντας ώστε να τα διορθώνουμε.

Παναγιώτης Καρράς

4ο έτος Ηλ. Μηχ. Ε.Μ.Π.