"Ης (δημοκρατίας) ουκ αν εύροιμεν ούτε δημοτικωτέραν ούτε τη πόλει μάλλον συμφέρουσαν" Από την δημοκρατία δεν μπορούμε να βρούμε άλλο πολίτευμα πιο δημοφιλές και πιο συμφέρον για την πολιτεία, Ισοκράτης, Αθηναίος ρήτορας (436-338 π.Χ.)

Η άμεση αθηναϊκή δημοκρατία για την οποία μιλάει ο Ισοκράτης θεωρείται από πολλούς η ιδανική έκφανση δημοκρατικού πολιτεύματος, τουλάχιστον για όσους είχαν την τύχη να είναι άρρενες Αθηναίοι πολίτες. Το μοντέλο αυτό αντιδιαστέλλεται συχνά με τις σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες των οποίων οι πολίτες έχουν σαφώς πιο περιορισμένη πρόσβαση στην άσκηση της εξουσίας.

Δύο είναι οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν στην μετάβαση από την άμεση δημοκρατία στο σημερινό αντιπροσωπευτικό πολίτευμα. Ο πρώτος είναι οι τεχνικές δυσκολίες και το κόστος διεξαγωγής ψηφοφοριών. Ο δεύτερος η αυξημένη πολυπλοκότητα των ζητημάτων που επιβάλει την ανάθεση των αποφάσεων σε ομάδες που διαθέτουν (;) την εμπειρία, τον χρόνο και τα μέσα για να μελετήσουν τα προβλήματα και να καταλήξουν σε αποφάσεις. Έτσι η ενασχόληση με τα κοινά είτε περιορίζεται στην άσκηση του εκλογικού δικαιώματος, ή εξαναγκάζει τον πολίτη να ενταχθεί σε οργανώσεις που αναπόφευκτα συχνά αδυνατούν να διακρίνουν το συμφέρον της πολιτείας από το συμφέρον της οργάνωσης.

Δεδομένου ότι ο σημερινός τύπος πολιτεύματος διαμορφώθηκε χονδρικά παράλληλα με την βιομηχανική επανάσταση προκαλεί εντύπωση η έλλειψη διάθεσης αναπροσαρμογής του σε πιο σύγχρονα δεδομένα. Η συλλογή και καταμέτρηση ψήφων μπορεί να απλοποιηθεί σημαντικά με χρήση ευρέως διαδεδομένων τεχνικών μέσων. Αντίθετα, πολλά από τα κοινά ζητήματα που θα μπορούσαν να τεθούν σε άμεση ψηφοφορία απαιτούν γνώσεις πολύ πέραν του μέσου όρου, με προφανές παράδειγμα την οριοθέτηση νέων τεχνολογιών όπως η κλωνοποίηση. Όμως και πάλι είναι τεχνολογικά εφικτή η ταχεία σύσταση ομάδων που μπορούν να προβάλουν τις θέσεις τους, και στις οποίες οι πολίτες μπορούν να αναθέσουν την εκπροσώπησή τους. Η ταχεία σύνθεση και διάλυση τέτοιων ομάδων μπορεί να τις προφυλάξει από πολλά από τα προβλήματα που ενδημούν στα κοινοβουλευτικά κόμματα.

Το ερώτημα που εγείρεται είναι αν ο μέσος πολίτης θα αφιέρωνε τον χρόνο του για την ενασχόληση με τα κοινά με την ίδια προθυμία που ενημερώνεται ώστε να ψηφίσει στο Fame Story; Η απάντηση είναι δυστυχώς προφανής, και μάλλον το βασικό έλλειμμα δημοκρατίας δεν έγκειται στον μη άμεσο χαρακτήρα του πολιτεύματος, αλλά στην έλλειψη ενδιαφέροντος των πολιτών για τα κοινά. Και μια ελλειμματική δημοκρατία σίγουρα δεν είναι το πιο συμφέρον πολίτευμα.

Γιώργος Πανοτόπουλος ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ (μη με κοιτάς επίμονα, μιλάς με επιστήμον) Άλλα άρθρα του