“Επέτρεψε στα γεγονότα να σε αλλάξουν.
Πρέπει να είσαι πρόθυμος να αναπτυχθείς. Η ανάπτυξη είναι διαφορετική από κάτι που απλώς συμβαίνει σε σένα. Εσύ την παράγεις. Εσύ τη βιώνεις. Οι προϋποθέσεις για ανάπτυξη: η προθυμία να βιώνεις γεγονότα και η θέληση να αλλάξεις από αυτά.

Ξέχνα το καλό. Το καλό είναι μια γνωστή ποσότητα. Καλό είναι αυτό στο οποίο όλοι συμφωνούμε. Η ανάπτυξη δεν είναι απαραιτήτως καλή. Ανάπτυξη είναι η εξερεύνηση μιας σκοτεινής εσοχής, η οποία μπορεί ή δεν μπορεί να προσφέρει στην ερευνά μας. Όσο θα είσαι προσκολλημένος στο καλό δεν θα έχεις ποτέ πραγματική ανάπτυξη.

Η διαδικασία είναι σημαντικότερη από το αποτέλεσμα. Όταν το αποτέλεσμα καθοδηγεί τη διαδικασία θα πάμε μόνο εκεί όπου ήδη έχουμε πάει. Αν η διαδικασία καθοδηγεί το αποτέλεσμα, μπορεί να μην ξέρουμε που πάμε, αλλά θα ξέρουμε ότι θέλουμε να πάμε εκεί.

Αγάπησε τα πειράματά σου (όπως θα αγαπούσες ένα άσχημο παιδί). Η χαρά είναι ο κινητήρας της ανάπτυξης. Εκμεταλλεύσου την ελευθερία προσλαμβάνοντας την δουλειά σου σαν όμορφα πειράματα, επαναλήψεις, προσπάθειες, δοκιμές και λάθη. Δες το μακροπρόθεσμα και επέτρεψε στον εαυτό σου τη διασκέδαση της αποτυχίας κάθε μέρα.

Πήγαινε σε βάθος. Όσο πιο βαθιά πας, τόσο περισσότερο θ’ ανακαλύψεις κάτι που να αξίζει.

Μελέτησε. […] Χρησιμοποίησε την αναγκαιότητα της παραγωγής ως δικαιολογία για μελέτη. Όλοι θα ωφεληθούν.

Αδράνεια. Άφησε τον εαυτό σου να τριγυρνάει άσκοπα. Εξερεύνησε όμορες περιοχές. Έλλειψη κρίσης. Ανέβαλε την κριτική.

Άρχισε απ’ όπου να ’ναι. Ο John Cage μας λέει ότι το να μην ξέρεις από πού ν’ αρχίσεις είναι μια συνηθισμένη μορφή παράλυσης. Η συμβουλή του: άρχισε απ’ όπου να ‘ναι.

Ηρέμησε. Αποσυγχρονήσου από τα σταθερά πλαίσια χρόνου και εκπληκτικές ευκαιρίες μπορεί να αποκαλυφθούν.

Μην είσαι cool. To να είσαι cool, είναι συντηρητικός φόβος ντυμένος στα μαύρα. Απελευθέρωσε τον εαυτό σου από όρια αυτού του είδους.

Κάνε χαζές ερωτήσεις. Η ανάπτυξη τροφοδοτείται από επιθυμία και αθωότητα. Αξιολόγησε την απάντηση, και όχι την ερώτηση. Φαντάσου να μαθαίνεις κατά τη διάρκεια της ζωής σου με τον ρυθμό ενός νηπίου.

Συνεργάσου. Ο χώρος μεταξύ ανθρώπων που δουλεύουν μαζί είναι γεμάτος με διαμάχες, διαφωνίες, συγκρούσεις, κέφι, απόλαυση και τεράστια δημιουργική δυναμική.

________. Κενό εκ προθέσεως. Άφησε χώρο για τις ιδέες που δεν είχες μέχρι τώρα, και για τις ιδέες των άλλων.

Μείνε ξύπνιος ως αργά. Παράξενα πράγματα συμβαίνουν όταν το έχεις παρατραβήξει, όταν έχεις μείνει ξύπνιος για μεγάλο χρονικό διάστημα, όταν έχεις δουλέψει πολύ σκληρά, όταν είσαι αποσυνδεμένος από τον υπόλοιπο κόσμο.

Επεξεργάσου τη μεταφορά. Κάθε αντικείμενο έχει την ικανότητα να μπορεί να συμβολίζει κάτι άλλο πέρα απ’ αυτό που είναι εμφανές. Επεξεργάσου την υποκατάσταση.

Να είσαι προσεκτικός στο ν’ αναλάβεις ρίσκο. Ο χρόνος είναι κληρονομικός. Το σήμερα είναι παιδί του χθες και γονέας του αύριο. Το έργο που παράγεις σήμερα θα δημιουργήσει το μέλλον σου.

Επανέλαβε τον εαυτό σου. Αν σου αρέσει, κάντο ξανά. Αν δεν σου αρέσει, κάντο ξανά.

Ανέβα στους ώμους κάποιου. Μπορείς να ταξιδέψεις μακρύτερα χρησιμοποιώντας τα επιτεύγματα αυτών που υπήρξαν πριν από σένα. Και η θέα είναι πολύ καλύτερη. […]

Μην καθαρίζεις το γραφείο σου. Μπορεί να βρεις κάτι το πρωί που δεν μπορείς να δεις απόψε. […]

Σκέψου με το μυαλό σου. Ξέχνα την τεχνολογία. Η δημιουργικότητα δεν είναι εξαρτημένη από συσκευές.[…]

Ταξίδεψε. Το μήκος κύματος του κόσμου είναι μεγαλύτερο από αυτό της τηλεοπτικής συσκευής σου, ή του internet, ή ακόμη από ένα απολύτως διαδραστικό, δυναμικό, αντικειμενοστραφές σε πραγματικό χρόνο, γραφιστικά προσομοιωμένο σε υπολογιστή περιβάλλον. […]

Θυμήσου. Η ανάπτυξη είναι δυνατή μόνο ως προϊόν της ιστορίας. Χωρίς μνήμη, η καινοτομία είναι απλώς νεωτερισμός. Η ιστορία δίνει στην ανάπτυξη μια κατεύθυνση. Αλλά μια ανάμνηση δεν είναι ποτέ τέλεια. Κάθε ανάμνηση είναι μια εκφυλισμένη ή σύνθετη εικόνα από μια προηγούμενη στιγμή ή γεγονός. Αυτό είναι που μας καθιστά ενήμερους για την ποιότητα της σαν παρελθόν και όχι σαν παρόν. Σημαίνει ότι κάθε ανάμνηση είναι νέα, μια μερική κατασκευή διαφορετική από την πηγή της, και ως τέτοια, ένα ενδεχόμενο για ανάπτυξη και η ίδια.

Εξουσία στον κόσμο. Το παιχνίδι μπορεί να παιχτεί μόνο όταν οι άνθρωποι νοιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο πάνω στη ζωή τους. Δε μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι να δράσουμε, αν δεν είμαστε ελεύθεροι.”

Επιλογές από το μανιφέστο του καναδού graphic designer Bruce Mau, από το βιβλίο Life Style. Βασίλης Σωτηρίου/ cyberdrome.


Όπως κάθε μανιφέστο, απαγορεύεται ρητά να ακολουθείται κατά γράμμα. Είναι απλά μια διαφορετική άποψη, εν προκειμένω προοδευτική, κατά τη γνώμη της γράφουσας πάντα. Η γραφιστική, είναι μια πολύ περίεργη ανθρώπινη δραστηριότητα. Όταν είναι επιτυχημένη, αγγίζει τα όρια της τέχνης. Όταν είναι ρηχή, σε ιδέες, εκπλήξεις, αισθητική ή ποιότητα απόδοσης, είναι απλά εμπορική, πάρεργο marketing.

Τελειώνοντας και εγώ τη “θητεία” μου στη σχολή αρχιτεκτόνων ως προπτυχιακή φοιτήτρια, συμφωνώ με τα περισσότερα από τα παραπάνω. Και συμφωνώ, γιατί τα έχω δει στην πράξη στην αρχιτεκτονική. Τελικά στη ζωή, όπως και στη δημιουργία, δεν μετράει τόσο ο «κόπος», όσο ο “τρόπος”, και μόνο ο κατάλληλος συνδυασμός μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα. Όλα χρειάζονται πολλή δουλειά, το θέμα είναι να πιστέψεις ότι δεν είναι άσκοπη, ή, αν δεν γνωρίζεις εξ αρχής το αποτέλεσμα (το σκοπό), να απολαμβάνεις τουλάχιστον τη διαδικασία.

Μιας και λαμβάνει χώρα στο ιστορικό κτίριο της Πρυτανείας η έκθεση των διπλωματικών εργασιών αυτής της περιόδου, περισσότερο απογοήτευση ένιωσα όταν αντίκρισα τα θέματα του Μαρτίου, παρά τη χαρά της δημιουργίας να τελειώσω και εγώ τη δική μου διπλωματική. Κατά τη γνώμη μου, και δε νομίζω να έχω τόσο αυστηρά κριτήρια πια, μόνο δύο διπλωματικές, ίσως τρεις, άξιζαν πραγματικά. Φαινόταν δηλαδή, ότι οι δουλειές είχαν γίνει με αγάπη. Γιατί αυτό αναγνωρίζεται εκ πρώτης όψης, αν κάτι πραγματοποιείται ανέμπνευστα, ή αν καθοδηγείται από μια εσωτερική ανάγκη για έκφραση και δημιουργία (και δεν είναι του στυλ “άντε να τελειώνουμε”). Εγώ απογοητεύτηκα, όπως επίσης είχα απογοητευτεί από την έκθεση Βραβείων Αρχιτεκτονικής 2000 στο Κέντρο Ερευνών πριν ένα μήνα περίπου. Είχα δε, τη φαεινή ιδέα να παρουσιάσω τη «σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική» σε ξένους φίλους μου αρχιτέκτονες. Τα ίδια κτίρια, από τους ίδιους αρχιτέκτονες, αυτά που κυκλοφορούν σε όλα τα βιβλία και περιοδικά αρχιτεκτονικής. Και προφανώς, αυτά είναι τα λίγα αξιόλογα, διότι η πλειοψηφία των συμμετοχών ήταν, λυπάμαι που θα το πω, “για τα μπάζα” κυριολεκτικά.

Αναρωτιέμαι πως είναι να εργάζεται κανείς, μιας και μέχρι τώρα δεν είχα την τύχη να εργαστώ προσωπικά, σε ένα αρχιτεκτονικό γραφείο. Να συνεργάζεσαι με δύστροπους πελάτες, με σφετεριστές εργολάβους, με αδιάφορους τεχνίτες κλπ. Φοβάμαι ότι θα είναι και αυτό μια ακόμη πικρή απογοήτευση, η οποία ενδεχομένως πηγάζει από την ίδια την κοινωνία που ζούμε, τη “νεοελληνική”, που συνεχίζει μέσα από την ιστορία της να πορεύεται με προχειρότητα, ιδιοτέλεια, ανεπαρκή σχεδιασμό για το μέλλον, και κυρίως, εξαγορασμένη αδιαφορία, προβάλλοντας τα λίγα αξιόλογα έργα της σε βιτρίνα, για να κρύψει την μικροαστική νοοτροπία της. Και θα μου πείτε, είναι καλύτερα στο εξωτερικό; Καλύτερα όχι, αλλά τουλάχιστον υπάρχει σεβασμός. Αρκεί να σκεφτεί κανείς, ότι στην Ολλανδία απαγορεύεται να οικοδομήσεις νέο κτίριο, αν δεν εγκριθεί το σχέδιο από τους προκείμενους γείτονες, όχι να «λαδώσεις» την πολεοδομία για το πανωσήκωμα όπως γίνεται στη χώρα μας. Στο Μετσόβιο άλλωστε, ένας διεθνούς φήμης έλληνας αρχιτέκτονας, αν και διδάκτορας του ΜΙΤ, δεν έγινε δεκτός στο ΕΜΠ (η σύγκριση) λόγω φρονημάτων. Θα καταργήσουμε και το N. Chomsky, ως αντιφρονούντα υποκινητή του λαού, εδώ που φτάσαμε.

“Το σήμερα είναι παιδί του χθες και γονέας του αύριο”. Πολύ μου άρεσε αυτή η έκφραση. Και για να μη σας χαλάσω το κέφι, επισυνάπτω δύο από τις πολλές ενδιαφέρουσες αφίσες (οι οποίες αν και πολιτικοποιημένες και δυσφημιστικές, δεν είναι στρατευμένες) του βιβλίου Graphic Agitation, της Phaidon.

Μ Π ΦΟΙΤΗΤΗΣ-ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ (αρχιτεκτονική) Άλλα άρθρα της