Σας έχει τύχει να αναρωτηθείτε από πού σας κατέβηκαν αυτά που σκέφτεστε και ο τρόπος που συμπεριφέρεστε; Σας έχει συμβεί να μην αναγνωρίζετε τον εαυτό σας στη καθημερινή σας ζωή και πράξη και τουλάχιστον να θεωρείτε ότι με την ίδια ευκολία θα μπορούσατε να είστε κάτι το τελείως διαφορετικό, δηλαδή να μη βρίσκετε μία ικανή και στέρεη αιτία, μια κοσμοθεωρία ας πούμε, πάνω στην οποία να στηρίζετε τις επιλογές και τις απόψεις σας;

Οι παραπάνω ερωτήσεις ίσως είναι ενοχλητικές ή και προσβλητικές για μερικούς αλλά καλό είναι να ξεκινήσουμε από ένα τόσο γενικό πλαίσιο για να διαλυθούν όσες το δυνατόν περισσότερες τυχούσες αυταπάτες. Όσοι βέβαια είναι σίγουροι για το αυτόβουλο του χαρακτήρα τους και θεωρούν ότι ορίζουν τη ζωή τους χωρίς να επηρεάζονται ή τουλάχιστον ότι γνωρίζουν στο ακέραιο ποιες επιρροές δέχονται, ας είναι μακάριοι, δεν θα βρουν καμμία αλήθεια παρακάτω, παρά μόνο αναχρονιστικές έμμονες ιδέες και υπερβολές.

Κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη να αισθάνεται ότι ανήκει σε ένα κοινωνικό σύνολο, που προσδιορίζεται απο αναγνωρίσιμους κώδικες συμπεριφοράς και παράλληλα ότι είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα που διατηρεί την αυτονομία της. Το σύστημα της μόδας, αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την έκφραση, επιτελεί αυτήν ακριβώς την λειτουργία: προσφέρει μια συγκεκριμένη μορφή ενδυμασίας, δραστηριοτήτων, μουσικής, κλπ, μέσα απ' την οποία ο καθένας υποτίθεται ότι διαλέγει το στίγμα του και συγχρόνως βρίσκεται μέσα στην κοινωνική εξέλιξη, στην τελευταία λέξη της μόδας.

Τα πράγματα όμως έχουν φτάσει πολύ μακρύτερα. Ό,τι δεν είναι στη μόδα, είναι στη μόδα, ό,τι είναι αντικομφορμιστικό, είναι κονφορμιστικό μέχρι τα μπούνια. Σας φαίνονται λίγο παράλογα όλα αυτά; Και όμως φίλοι μου ό,τι και να κάνετε θα είστε στη μόδα! Αν είστε αριστεροί φυσικά και είστε στη μόδα, αρκεί να είστε "ανεξάρτητοι". Αν είστε θρησκευόμενοι, η ορθοδοξία (νέα ή όχι) είναι στα φόρτε της. Αν είστε φασίστες, τα εγκαίνα γραφείων της "Χρυσής Αυγής" καλά κρατούν. Αν είστε λάτρεις της κουλτούρας, ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος και η "ψαγμένη" μουσική παίρνουν την εκδίκηση τους. Αν είστε μουσικόφιλοι, υπάρχει η ethnic, η free jazz, η jazz η φυλακισμένη, το hip-hop, το trip-hop, το hula-hup, το έντεχνο, το άτεχνο, τα του Μεγάρου, τα της παραλιακής. Μη σοκάρεστε (shock+αρχ.ρ. άρομαι) που τα βάζω όλα στο ίδιο τσουβάλι, δεν τα θεωρώ όλα ίδια αλλά ούτε πλέον μπορώ να υπερασπιστώ με το τρόπο που θα 'θελα τις επιλογές απέναντι στις επιλογές κάποιου άλλου. Και αυτό γιατί φοβάμαι ότι αν εγώ π.χ. ακούω κάποιο είδος ποιοτικής μουσικής η διακίνηση και η εμπορία του συγκεκριμένου είδους δε διαφέρει σε τίποτα απ' αυτές κάποιου υποτιθέμενα "ευτελούς" είδους.

Τα δύσκολα βρίσκοναι στη σφαίρα της κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας. Αν είσαι αριστερός - ανεξάρτητος - ανένταχτος - αναρχοκομμουνιστής, έχεις τον Τσε τυπώμενο στο μπλουζάκι σου και φωνάζεις "σεισμός-σεισμός κομμουνισμός"(!) τότε είσαι στη μόδα και θα μπορούσες κάλλιστα να είσαι φασίστας, να είχες κοντό μαλλί και να φώναζες "σεισμός-σεισμός εθνικισμός". Υπερβάλλω, το κάνω συνειδητά για να δείξω τη δυσαρέσκεια μου για την έλλειψη κάθετι βαθύτερου. Αν είσαι ευαισθητοποιημένος κοινωνικά και μάχεσαι αποκλειστικά για την τρύπα του όζοντος ή για την καρέττα-καρέττα ή για να βάλουν πεζοδρόμιο στη γειτονιά σου, τότε μπράβο, μπορεί να αισθάνεσαι όμορφα αλλά τα επιμέρους προβλήματα δε θα στερέψουν ποτέ και συ θα βαρεθείς κάποτε.

Η τάση για όσο το δυνατόν περισσότερη εξειδίκευση στα γούστα, στον τρόπο ζωής, με τη φαντασίωση της δημιουργίας ενός εντελώς ξεχωριστού προσωπικού μικρού κόσμου είναι το όνειρο όσων "ψάχνονται". Το μέγεθος αυτής της εξειδίκευσης είναι απίστευτο σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Είναι σημείο των καιρών, είναι μόδα, θα περάσει όπως ήρθε; Είμαι καχύποπτος και δεν τα πιστεύω αυτά. Η άποψη μου είναι ξεκάθαρη: το σύστημα (το κατεστημένο, αυτό το πράγμα, "πέστε το όπως θέλετε") έχει καθήσει για τα καλά στο σβέρκο μας με απώτερο σκοπό να ελέγξει και το μικρότερο κομμάτι της ζώης και της σκέψης μας, αποφασίζει πριν απο μας για μας και έχει μεγάλη γκάμα για όλα τα γούστα. Η διάλυση κάθε είδους εγγενους κουλτούρας, κάθε πηγαίου τρόπου ζώης και η αντικαταστάσή τους από μια ψεύτικη, δήθεν πανανθρώπινη κουλτούρα (το "παγκόσμιο χωριό") είναι ο τρόπος για να χάσουμε όλοι μια ταυτότητα που δεν εξαρτάται απ' το εμπόριο. Το "πέστε το όπως θέλετε" τα έχει προβλέψει σχεδόν όλα: όσοι το αντιμάχονται, είναι τα αγαπημένα του παιδιά, επιβεβαιώνουν την "ελευθερία" που προσφέρει και φυσικά την υπεροχή του.

Δεν ήταν πάντα έτσι κι ούτε θα είναι, αλλά με τις σημερινές συνθήκες πολύ λίγα εξαρτώνται από εμάς. Το "πέστε το όπως θέλετε" μεταλλάσσεται, είναι ανοικτό σε προτάσεις και ιδέες, φτάνει να τις ράψει στα μέτρα του. Πολλές φορές βγαίνει δυναμωμένο απ' τις σκληρές μάχες που του κάνουν (έκαναν;). Μια τίμια αντικομφορμιστική και γι'αυτό τραγική μορφή, ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, το 'χε πει: "Ξέρω όμως ότι αν σήμερα σκέπτομαι και εκφράζομαι έτσι, αυτό γίνεται πλέον στα πλαίσια ενός γενικότερου προγραμματισμού ανεκτικότητας που έχει αποφασίσει η εξουσία η οποία σ' αυτή τη περίπτωση έχει ανάγκη τη δική μου αυτόνομη σκέψη, τη μαρξιστική μου ιδεολογία και το ριζοσπαστικό πάθος μου για να πραγματοποιήσει εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που σ' αυτό το σημείο πλέον θεωρεί απαραίτητες (και για τις οποίες δε μπορεί να βρει "ιδεολόγους" μέσα στο δικό της παραδοσιακό κόσμο.)"

Το τέρμα είναι η αγελοποίηση, η πλαστική ομοιομορφία, το "1984". Η ψεύτικη ποικιλία στο πολιτιστικό, κοινωνικό, πολιτικό γίγνεσθαι δεν απέχει πολύ απ' αυτό. Όποιος ασχολείται με αυτό που τον ευχαριστεί, την βρίσκει όπως την βρίσκει, δεν είναι κατακριτέος αλλά καλό είναι να ξέρει ότι η ζώη του είναι μέσα σε πλαίσια. Όσους περιμένουν να διαβάσουν με ενδιαφέρον τι προτείνω, θα τους απογοητεύσω. Αυτή τη στιγμή δεν προτείνω τίποτα, μέσα στο κεφάλι μου στήνουν χορό παραστάσεις διαφημίσεων, κάθε ιδέα που κατεβάζει η κούτρα μου, μου φαντάζει ξένη και αν αυτό το άρθρο σας φαίνεται κάπως ασυνάρτητο είναι γιατί δεν πρόκειται να το περάσω δεύτερο χέρι. Ποιος ξέρει, μπορεί να το άλλαζα τελείως. Η μόνη μου άμυνα απέναντι σε μια ύποπτη λογική που κατοικοεδρεύει μέσα μου είναι ένα ίχνος αυθορμητισμού.

Γιάννης Σκαλιδάκης Άλλα άρθρα του συγγραφέα